Prof. Małgorzata Dajnowicz – Wojewódzka Konserwator Zabytków wydała zalecenia konserwatorskie odnośnie Placu Stefana Czarnieckiego, Starego Rynku oraz skweru przy Pomniku Orła Białego w Tykocinie. Zalecenia konserwatorskie odebrał Mariusz Dudziński – burmistrz Tykocina.
Otoczenie Placu Stefana Czarneckiego, Starego Rynku oraz skweru przy Pomniku Orła w Tykocinie ma służyć czasowo promocji produktów lokalnych i informacji turystycznej, zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. – Dz.U. z 2018 r., poz. 2067 z późn. zm.) Zalecenia konserwatorskie dotyczące ww. działek opracowane zostały na podstawie
podstawie materiałów znajdujących się w zasobach archiwalnych WUOZ w Białymstoku, tj. uwarunkowań konserwatorskich, przedmiotowych, historycznych.
ZALECENIA KONSERWATORSKIE
A. Plac Stefana Czarnieckiego działka o nr ewidencyjnym 1815/2 w Tykocinie
1. zaleca się:
1.1. pozostawienie w niezmienionym stanie zagospodarowania zabytkowej przestrzeni architektonicznej placu wraz z jego małą architekturą
2. dopuszcza się:
2.1. ustawienie w narożach placu słupów z tabliczkami/drogowskazami informującymi o atrakcjach turystycznych miasta odpowiednio estetycznie, stylistycznie i gabarytami komponujących się z układem architektonicznym placu i nawiązujących estetycznie do istniejącej małej architektury
3. nie dopuszcza się:
3.1. innej niż pkt. 2.1. zmiany w przestrzeni architektonicznej i małej architekturze placu
B. Stary Rynek – działka o nr ewidencyjnym 1822/2 w Tykocinie
1. zaleca się:
1.1. pozostawienie w niezmienionym stanie zagospodarowania zabytkowej przestrzeni architektonicznej rynku wraz z jego małą architekturą
2. dopuszcza się:
2.1. ustawienie w narożach rynku słupów z tabliczkami/drogowskazami informującymi o atrakcjach turystycznych miasta odpowiednio estetycznie, stylistycznie i gabarytowo komponujących się z układem architektonicznym rynku i nawiązujących estetycznie do jego małej architektury
2.2. pozostawienie i remontowanie istniejących drewnianych kiosków/pawilonów handlowych i innej użyteczności
3. nie dopuszcza się:
3.1. innej niż pkt. 2.1. zmiany w przestrzeni architektonicznej i małej architekturze runku
3.2. rozbudowy istniejących drewnianych kiosków/pawilonów handlowych i innej użyteczności
C. Skwer przy Pomniku Orła Białego – działka o nr ewidencyjnym 1820/1 w Tykocinie
1. zaleca się:
1.1. pozostawienie w niezmiennym stanie zagospodarowania zabytkowej przestrzeni
architektonicznej i wyposażenia skweru w rozwidleniu ulicy 11 Listopada
2. nie dopuszcza się:
2.1. jakichkolwiek zmian w przestrzeni architektonicznej i w małej architekturze skweru w rozwidleniu ulicy 11 Listopada
Plac Stefana Czarnieckiego, Stary Rynek oraz skwer przy Pomniku Orła Białego w Tykocinie, znajdują się w najstarszej części miasta, którego lokacja na prawie chełmińskim w 1425 r. dokonana została przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Schemat układu przestrzennego Tykocina, rozciągniętego wzdłuż brzegu Narwi, z placem rynkowym bezpośrednio znajdującym się w miejscu przeprawy na drugi brzeg rzeki, został ustalony w okresie władania miastem przez rodzinę Gasztołdów (do 1542 r). Duże znaczenie dla takiego rozplanowania miał rzeczny trakt handlowy i ustanowienie w Tykocinie portu rzecznego. Konstrukcja planu średniowiecznego miasta lokacyjnego, warunkowana względami gospodarczymi, była nieregularna.
Rynek tykociński stanowił centrum, rozplanowanie miasta miało charakter osiowy, rozkład ulic nieregularny, co wynikało z przechodzących przez Tykocin kilku szlaków handlowych, biegnących z Krakowa na Litwę, z Brześcia do Królewca oraz z w wspomnianego traktu rzecznego. Trzon starego miasta stanowił trapezoidalny rynek – obecny Plac Stefana Czarnieckiego. Rynek w mieście pełnił funkcję reprezentacyjną, wykorzystywany był przez władzę miejską, wymiar sprawiedliwości, jako miejsce uroczystości sakralnych. Kolidujące z tymi prestiżowymi funkcjami miasta inne funkcje przesuwano na tzw. place pomocnicze, jednym z nich był w XVIII w. Rynek Żydowski, później zwany Starym Rynkiem. Dalszy rozwój Tykocina w XVI w. związany był z wytyczeniem w jego części wschodniej tzw. Nowego Miasta z własnym rynkiem oraz z osadnictwem ludności żydowskiej. Kiedy dobra tykocińskie objął w posiadanie Jan Klemens Branicki zmienił dotychczasową koncepcję architektoniczno-urbanistyczną miasta, która w znacznym stopniu przetrwała do dziś. W latach 1745-1771 wzniesiono nową zabudowę rynku jako reprezentacyjnego placu miejskiego według francuskich wzorów barkowych, nazwanego Nowym Rynkiem. Zyskał on charakter jednolicie skomponowanego układu, gdzie zlokalizowano najważniejsze co do funkcji budynki miejskie, zmieniając tym samym użytkowanie przestrzeni rynkowej z handlowej na reprezentacyjną. Na środku placu stanął w 1763 r. pomnik Stefana Czarnieckiego.
Stary Rynek, stanowiący plac prostokątny o bokach krótszych od północy i południa, usytuowany został nad rzeką Motławą w latach 30. lub na początku lat 40. XVIII w. Skwer przy Pomniku Orła Białego leży w rozwidleniu ulicy 11 Listopada. Dominującym obiektem w tej części miasta, oprócz samego pomnika Orła Białego, jest rezydencja ekonoma dóbr tykocińskich, przy ul. 11 listopada 8, pochodząca z II poł XVIII w., wzniesiona z fundacji Jana Klemensa Branickiego.