Cerkiew filialna pw. Narodzenia Świętego Proroka Jana Chrzciciela

Cerkiew filialna w Grzybowszczyźnie Starej została wybudowana z inicjatywy Eliasza Klimowicza, uznawanego przez ówczesną miejscową ludność za proroka Ilię. Pomimo otrzymania zgody na rozpoczęcie prac budowlanych (ok. 1904 r.), wybuch I wojny światowej zmusił fundatora do ich przerwania. Szansa na dokończenie budowy pojawiła się dopiero po zakończeniu wojny. Początkowo Eliasz Klimowicz nie miał środków finansowych na prowadzenie prac budowlanych, dopiero sprzedaż własnego gospodarstwa pozwoliły mu na ich rozpoczęcie. Władze II Rzeczpospolitej udzieliły zezwolenia na budowę cerkwi w 1926 r.

Przedmiotowa cerkiew stanowi świadectwo historii regionu. To jedyny materialny dokument pokazujący aktywność tzw. sekty grzybowskiej, której powstanie i funkcjonowanie wyrażało nastroje społeczne, a w szczególności tęsknotę miejscowej ludności za minioną epoką. Świątynia ta stanowi ważny element tożsamości kulturowej i religijnej społeczności lokalnej, jak i mieszkańców regionu. Do świątyni pielgrzymowali również wierni z pobliskich powiatów.

Wartości artystyczne świątyni wyrażają się w charakterystycznej bryle złożonej z korpusu głównego na planie czteroliścia zwieńczonego kopułą na sześciobocznym tamburze oraz z dostawionej od południa trójkondygnacyjnej wieży. W każdej absydzie znajdują się symetrycznie rozplanowane otwory okienne w kształcie prostokąta, zamknięte półkoliście, otoczone profilowaną opaską, pod którymi profilowany gzyms odcinkowy wsparto na dwóch konsolach. Korpus główny zwieńczono wydatnym profilowanym gzymsem.

Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków województwa podlaskiego w 2011 r.

_______

Źródło:

Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku,

W. Pawluczuk „Wierszalin – reportaż o końcu świata”,

W. Pawluczuk „Wierszalin – reportaż o końcu świata trzydzieści lat później”,

W. Pawluczuk „ Sekta Grzybowska – doktryna i ideologia”,

I. Matus „ Wieś Strzelce-Dawidowicze w tradycji historycznej”.