W dniu 19 lipca 2022 roku prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz – Podlaska Konserwator Zabytków dokonała oględzin stanu zabytków znajdujących się w Choroszczy, których administratorem jest Muzeum Podlaskie w Białymstoku.

W oględzinach uczestniczyli również dr Waldemar Wilczewski – Dyrektor Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Anna Dąbrowska – kierownik Muzeum Wnętrz Pałacowych w Choroszczy, Monika Cielińska – kierownik działu administracyjno-gospodarczego Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, Agnieszka Witek – p. o. kierownika II wydziału inspekcji zabytków WUOZ w Białymstoku.

Podczas wizytacji zwrócono szczególną uwagę na prace ratownicze przy wschodnim pawilonie gościnnym, usytuowanym przy Pałacyku Branickich oraz dyskutowano nad wieloetapowymi planami rewitalizacji unikalnego parku pałacowego.

Pawilon gościnny, wschodni usytuowany jest w zespole pałacowo-parkowym Branickich w północnej części Choroszczy. Budowę pawilonu rozpoczęto jesienią 1753 r. Pracami kierował budowniczy Józef Sękowski, a nadzorował architekt Jan Henryk Klemm. W 1840 r. założenie zostało wydzierżawione przez fabrykancką rodzinę Moesów. Do wybuchu I wojny światowej, obiekt zachował w całości nienaruszoną bryłę i dach. Mieściły się w nim mieszkania fabrycznych urzędników. W trakcie działań wojennych zabudowania pałacowe zostały zniszczone i spalone. W 1937 r. pawilon wschodni odbudowano.

Pawilon posiada wartości historyczne, stanowi bowiem element letniej rezydencji jednego z najpotężniejszych magnatów Rzeczpospolitej kasztelana krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego. Przedmiotowy pawilon jest integralną częścią barokowego założenia pałacowo-parkowego, jest jedynym zachowanym obiektem w zespole, który pełnił podporządkowaną rolę wobec pałacu. Obiekt z całą pewnością przypomina o świetności rezydencji za czasów Jana Klemensa Branickiego, jednocześnie stanowi cenne, materialne źródło do prowadzenia badań nad dziejami choroszczańskiego założenia parkowego Branickich – odnosi się do decyzji o wpisie do rejestru prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz.

Zespół pałacowy powstał w latach 1725-1763 jako letnia rezydencja Jana Klemensa Branickiego, w oparciu o całościowy projekt, stał się jednym z wybitniejszych osiągnięć sztuki ogrodowej w Polsce. W centrum kompozycji znajdował się pałac. Po obu stronach wyspy pałacowej wznosiły się dwa pawilony gościnne skomunikowane z wyspą pałacową mostkami. Na północ od pałacu rozciągał się park z dominującym w kompozycji kanałem krzyżowym, prospektem z dwoma alejami i wzgórzem z pawilonem na szczycie. Dopełnieniem barokowej rezydencji był salon ogrodowy z parterami haftowymi i parter wodny. Przy pracach związanych z zakładaniem parku pracował inż. Pierre Ricaud de Tirregaille.