Prof. Małgorzata Dajnowicz, podlaska konserwator zabytków 31.08. złożyła wizytę w największym miejscu kultu wyznawców prawosławia w Polsce. Podczas wizyty szczegółowym oględzinom poddano stan zabytków znajdujących się w obszarze Grabarki.

Najstarsze dzieje Świętej Góry Grabarki nie są znane. Miejsce to zasłynęło w 1710 roku podczas nasilającej się epidemii cholery na dzisiejszych ziemiach województwa podlaskiego. Jak podaje siemiatycka kronika parafialna, wierni podczas szalejącej zarazy modlili się oraz pili wodę z pobliskiego źródła, co przyczyniło się do ratunku przed chorobą około 10 tys. ludzi. Wdzięczna Bogu lokalna społeczność wzniosła w tym miejscu drewnianą kapliczkę Przemienienia Pańskiego, z której powstała Cerkiew. Systematycznie przebudowywana i remontowana Cerkiew doszczętnie spłonęła w 1990 roku.

W latach 1990-1994 według projektu odbudowy autorstwa mgr inż. arch. Krzysztofa Rymsza Mazura i mgr inż. arch. Jana Pawlickiego Cerkiew została odbudowana, natomiast w 1998 roku wyświęcona. Obecnie świątynia znajduje się pod opieką Klasztoru Prawosławnego Św.  Marty i Marii na Świętej Górze Grabarce.

W 1977 roku decyzją ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Białymstoku Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce wpisano do rejestru zabytków województwa podlaskiego.

Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego na Świętej Górze Grabarce posiada przede wszystkim wartości historyczne. Św. Góra z krzyżami jest niezwykle ważnym, być może najważniejszym w Europie miejscem kultu dla wyznawców prawosławia. Wierni z całej Polski, nie tylko wyznania prawosławnego, także i katolickiego zostawiają tu od wieków swoje drewniane krzyże, modląc się o łaski. Atmosfera tego miejsca, sprzyjająca wyciszeniu i zadumie zachęca także licznych turystów różnych wyznań, którzy przemierzając Podlasie kierują się ku Grabarce, ku miejscu, które zachwyca, jednocześnie pozostaje świadkiem przemijania, bardzo ważnym w Polsce miejscem pamięci.  Dzięki opiece sióstr zakonnych z Klasztoru Prawosławnego Św. Marty i Marii Cerkwie jak i teren przyklasztorny z Górą Krzyży są uporządkowane, utrzymane w dobrym stanie – dodaje prof. Małgorzata Dajnowicz.