Rekomendacje prof. Małgorzaty Dajnowicz podlaskiej wojewódzkiej konserwator zabytków w zakresie koncepcji rewitalizacji Pałacu Paca w Dowspudzie.
Fot. archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku
Wniosek dotyczący koncepcji rewitalizacji Pałacu Paca w Dowspudzie był opiniowany podczas ostatniego posiedzenia Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków przy Podlaskim Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków. „Przedłożona do konsultacji koncepcja zakłada odbudowę Pałacu Paca w jego pierwotnych gabarytach oraz formie, z pełną rekonstrukcją elewacji, w którym inwestor planuje prowadzić działalność hotelarską.” – prof. Małgorzata Dajnowicz podlaska wojewódzka konserwator zabytków. Koncepcja rekonstrukcji bryły i elewacji frontowej pałacu została przygotowana w oparciu o bogaty materiał ikonograficzny. W przypadku elewacji bocznych oraz tylnej, a także wnętrza pałacu – bezpośrednie odniesienia ikonograficzne nie są dostępne, a ich rekonstrukcja jest w dużym stopniu hipotetyczna.
„Relikty założenia pałacowo-parkowego w Dowspudzie, z uwagi na wartości historyczne, kulturowe i artystyczne, należą do najważniejszych miejsc zabytkowych w województwie podlaskim.” – prof. Małgorzata Dajnowicz podlaska wojewódzka konserwator zabytków. Pałac został wybudowany w latach 1820-1823 według projektu wybitnego architekta – Henryka Marconiego, fundatorem był Ludwik Michał Pac – wielki patriota, wybitny wojskowy, działacz państwowy i mecenas sztuki. Pałac był jedną z pierwszych polskich rezydencji neogotyckich, opartą na wzorach zaczerpniętych z architektury angielskiej. Od lat 30. XIX wieku założenie ulegało degradacji. Do dzisiaj zachował się jedynie portyk oraz jedna z wież.
W opinii Rady pełna rekonstrukcja bryły i elewacji pałacu jest niezgodna z doktryną konserwatorską i podstawowymi dokumentami w tym zakresie – Kartą Wenecką, Kartą Ochrony Historycznych Ruin, które akcentują wartość oryginalnej substancji zabytkowej i zalecają unikanie pełnych rekonstrukcji.
Wojewódzka konserwator zabytków rekomenduje zachowanie, zabezpieczenie i konserwację reliktów pałacu oraz budowę hotelu w wybranej lokalizacji na terenie zespołu, po przeprowadzeniu szczegółowych badań archeologicznych i inwentaryzacji dotychczasowego stanu badań nad zespołem. Inny dopuszczalny wariant zakłada przeprowadzenie pełnego zakresu prac konserwatorskich w odniesieniu do istniejących reliktów, rekonstrukcję elewacji frontowej pałacu na podstawie zachowanych materiałów ikonograficznych.
„W obydwu wariantach konieczna jest rewaloryzacja otoczenia reliktów Pałacu Paca w Dowspudzie – tj. parku angielskiego, będącego częścią zespołu.” – prof. Małgorzata Dajnowicz podlaska wojewódzka konserwator zabytków.