Uroczystości ku czci św. Jakuba Apostoła

W dniu 5 listopada 2022 roku prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz – Podlaska Wojewódzka Konserwator Zabytków brała udział w uroczystościach ku czci św. Jakuba Apostoła. W białostockiej, katedralnej cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy odprawiono dawną liturgię św. Jakuba, uznawaną za jedną z najstarszych znanych w Kościele powszechnym. Celebrowana jest tylko raz do roku, w dzień pamięci apostoła Jakuba, pierwszego biskupa Jerozolimy.

Liturgii przewodniczył ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej arcybiskup Jakub, który obchodził w tym dniu imieniny. Po uroczystości prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz złożyła jubilatowi najserdeczniejsze życzenia. Wyraziła słowa uznania za opiekę oraz zaangażowanie duchownych w ochronę dziedzictwa kulturowego, w tym białostockiej katedry prawosławnej, uznawanej za perłę wśród podlaskich zabytków.

Cerkiew św. Mikołaja za sprawą Paszkowskiego została w 1957 r. wpisana do rejestru zabytków. W 1840 r. zatwierdzony został projekt budowy tej świątyni, którego autorstwo przypisuje się architektowi eparchialnemu Michajłowowi, brak jednak jednoznacznych dowodów, że to on sporządził plany budynku. 21 marca 1843 r. poświęcony został kamień węgielny, a wnoszenie obiektu zakończono w 1846 r. Nowa cerkiew powstała na miejscu starszej świątyni unickiej wybudowanej najprawdopodobniej w pierwszej połowie XVIII w. Wzniesiono ją w stylu klasycystycznym typowym dla architektury cerkiewnej Imperium Rosyjskiego drugiej połowy XVIII w. i pierwszych dekad XIX w., w którym uwzględniano elementy nawiązujące zarówno do architektury antyku, jak i bizantyńskich świątyń krzyżowo-kopułowych. Pracami budowlanymi kierował Dawid Zabłudowski. Nowo wybudowana cerkiew została drugą katedrą eparchii wileńskiej i litewskiej, w randze soboru. W odrodzonej Polsce i w pierwszych latach istnienia Polski Ludowej cerkiew św. Mikołaja była zwykłą świątynią parafialną. Dopiero 7 września 1951 r., gdy Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego erygował diecezję białostocko-gdańską, otrzymała status soboru katedralnego. W latach 1955-1958 obiekt został wyremontowany i zmodernizowany. Odnowiono wówczas ściany zewnętrzne i prezbiterium, w podziemiach soboru urządzono zaś cerkiew św. Serafina z Sarowa.