Zabytkowe nagrobki na cmentarzu przykościelnym w Dąbrowie Białostockiej

W dniu 18 sierpnia 2022 roku prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz – Podlaska Konserwator Zabytków podpisała decyzję dotyczącą wpisu do rejestru zabytków pięciu nagrobków, będących w posiadaniu Parafii Rzymskokatolickiej p.w. Stanisława Biskupa i Męczennika w Dąbrowie Białostockiej.

Pierwszy z nich, księdza Wiktora Rawy, wykonano w 1902 roku z granitu, w formie obelisku. Obiekt ten zwieńczono żeliwnym krzyżem. Na pomniku, od frontu znajduje się kompozycja z wykutych w kamieniu inskrypcji podzielona dekoracyjnym żłobieniem.

Kolejny, nagrobek księdza Józefa Tarasewicza posiada rozbudowaną formę. Składa się z ogrodzenia, płyty usytuowanej na prostokątnej podstawie oraz krzyża – pomnika. Miejsce pochówku oznaczono krzyżem na dwustopniowym cokole i trójstopniowej podstawie zwężającej się ku górze. Od frontu wykonano dekoracyjne żłobienie w formie ślepego maswerku. Krzyż z ramionami zakończono stylizowanym trójliściem. W ramionach widoczne dekoracyjne wyżłobienia w formie ślepego maswerku z motywem rybiego pęcherza. Na przecięciu ramion znajduje się okrągłe wgłębienie, w którym umieszczona została żeliwna, tabliczka z głową Chrystusa.

Z kolei nagrobek Stanisława i Katarzyny Toczków z 1906 r. wykonano z czerwonego granitu, w formie obelisku, zwieńczonego żelaznym krzyżem, którego ramiona zakończone są stylizowanym zdobieniem w formie trójliścia.

Nagrobek NN w formie żeliwnego, ażurowego krzyża został usytuowany na kamiennym cokoliku. Jest to krzyż o ramionach zakończonych stylizowanym trójliściem, z ażurowym maswerkiem o motywach roślinnych. W poprzeczne ramię krzyża wpisana falująca wstęga. Na skrzyżowaniu ramion widoczna półplastyczna postać anioła w długich szatach, w pozie stojącej, ze złożonymi do modlitwy rękoma, między którymi wpleciona jest wstęga z ramion krzyża. Postać anioła usytuowano na cokoliku ujętym wolutami. W górne ramię krzyża wpisany łuk w ośli grzbiet, którego boki wypełnione zostały wolutami, a środek kwiatonem. W dolnej części krzyża umieszczone zostało Serce Jezusa otoczone dekoracyjnymi motywami roślinnymi. Rozbudowana podstawa złożona jest z piętrowo ułożonych masywnych esownic i wolut.

Drugi nagrobek NN został osadzony na granitowym cokoliku o ściętych górnych krawędziach. Jego dolna część ma formę przestrzennego, ażurowego trapezu, o krawędziach z prętów o kwadratowym przekroju zakończonych spłaszczonymi guzami. W boki podstawy wkomponowane zostały kute z żelaznych listew esownice, a w jej środek osadzony krzyż. Pionowy trzon krzyża ujęty licznymi esownicami pomiędzy, którymi zostały wplecione gałązki zakończone listkami. Na przecięciu ramion znajduje się okrągła gloria z falistymi promieniami a nad nią zwój z inicjałami „INRI”. Ramiona krzyża zakończone kwiatonami.

Wskazane nagrobki dzięki zróżnicowanej stylistyce stanowią obraz rozwoju kamieniarstwa, odlewnictwa i kowalstwa nagrobnego, będąc jednocześnie świadectwem sztuki sepulkralnej z początku XX w. Proporcje bryły, kompozycja, oraz zróżnicowanie formy i materiału nadają dąbrowskim nagrobkom wartości artystycznych. Dwa nagrobki upamiętniają miejsce pochówku księży służących w dąbrowskiej parafii. Osoba księdza Wiktora Rawy jest niezwykle ważna wśród lokalnej społeczności, pojawia się w kronice kościoła parafialnego w Dąbrowie Białostockiej. Postać ta zasłużyła się w historii parafii m.in. ze względu przez budowę nowego szpitala przykościelnego – odnosi się do decyzji wpisu prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz, PWKZ.