Z rejestru zabytków woj. podlaskiego – Browar Dojlidy

Budynek administracyjny w zespole Browaru Dojlidy w Białymstoku został wpisany do rejestru zabytków województwa podlaskiego w 2019 roku.

Obiekt wpisano do rejestru zabytków województwa podlaskiego ze względu na zachowane wartości historyczne, jest jedynym przedwojennym obiektem, który zachował się na terenie dojlidzkiego browaru – zakładu przemysłowego o historii sięgającej co najmniej XVIII stulecia. Budynek wpisuje się w nurt największej przemysłowej rozbudowy Białegostoku zwanego Manchesterem Północy. Posiada wartości artystyczne wyrażające się w bogatym wystroju elewacji wykonanym w cegle. Jest sztandarowym przykładem ceglanej architektury przełomu wieków – odnosi się do decyzji w sprawie wpisania budynku do rejestru zabytków prof. dr hab. Małgorzata Dajnowicz.

Budynek administracyjny w zespole Browaru Dojlidy.

Budynek, który przetrwał do dziś mieści się w centrum dojlidzkiego browaru. To wolnostojący, dwukondygnacyjny, podpiwniczony obiekt z użytkowym poddaszem. Budynek administracyjny charakteryzuje się bogato zdobionym detalem architektonicznym. Na narożnikach budynku zachowało się kilka wymurowanych z cegły heksagramów, gwiazd złożonych z dwóch nałożonych na siebie trójkątów równoramiennych, tzw. gwiazdy piwowarskie. Trzy wierzchołki jednego z trójkątów symbolizują żywioły niezbędne do produkcji piwa: wodę, ogień i powietrze, natomiast wierzchołki drugiego trójkąta to trzy etapy jego warzenia: kiełkowanie, scukrzenie i fermentację. Gwiazdę umieszczano na domach piwowarów i budynkach browarów.

Początki browaru Dojlidy sięgają XVIII wieku, kiedy to po śmierci Jana Klemensa Branickiego włościami białostockimi władała jego żona Izabela Branicka. W 1802 roku przeprowadzono naprawę browaru i słodowni. W latach 1808-1821 dobra dojlidzkie należały do rodziny Radziwiłłów, następnie Izabeli z Mniszków Demblińskiej. W kolejnych latach dobra te zostały sprzedane senatorowi Aleksandrowi Kruzenszternowi.

Lata 60-70. XIX w. to czas rozbudowy browaru. Powstaje m.in. pałacyk, park, folwark i browar. Po pożarze w 1898 roku browar odbudowano, prace nad odbudową nadzorował Józef Samotyja Lenczewski.

W czasie I wojny światowej browar funkcjonował za zgodą niemieckiego okupanta. Po odzyskaniu niepodległości przeszedł w posiadanie księcia Jerzego Rafała Lubomirskiego, który rozbudował zakład o warzelnię i słodownię. W czasie II wojny światowej zakład przejęli Niemcy, którzy również produkowali w nim piwo. W 1944 r. wycofując się spalili browar. Przetrwały dwa budynki, w której znajdowała się rozlewnia piwa, budynek pomocniczy oraz budynek administracyjny.  W 1994 r. browar sprywatyzowano, rozbudowano i zmodernizowano.